Związek Weteranów Polskich

Józef Klemens Piłsudski urodził się 5 grudnia 1867 r. w Zułowie koto Wilna w zamożnej rodzinie szlacheckiej. Matka, Maria Piłsudska wychowywała dzieci w duchu miłości Ojczyzny, ojciec pochłonięty był gospodarowaniem. Był to okres po Powstaniu Styczniowym z coraz większym natężeniem carskiego terroru i rusyfikacji. Młody Jozef był zapalonym czytelnikiem książek, przeważnie historycznych i zakazanych. Jego ulubioną postacią historyczną był Napoleon. Marzył o walce z Moskalami i o powstaniu.

Po pożarze zułowskiego dworu rodzina Piłsudskich przeniosła się do Wilna i Jozef rozpoczął naukę w I-szym gimnazjum wileńskim. W szkole, która była jednym z narzędzi rusyfikacji, należy do kółka ,,Spójnia", gdzie manifestowano polskość rozmawiając po polsku, co było zakazane i karane. We wrześniu 1884 umiera matka. Józef był już w ostatniej klasie gimnazjalnej. W roku 1885 rozpoczął studia medyczne na uniwersytecie w Charkowie, ale po roku złożył podanie o przeniesienie na bardziej liberalny uniwersytet w Dorpacie.

Wiosną 1887 starszy brat Bronisław został aresztowany za udział w przygotowywaniu zamachu na cara Aleksandra III. Skazano go na 15 lat katorgi i nakaz dożywotniego osiedlenia na Syberii. Józef został aresztowany za kontakt ze spiskowcami i mimo braku dowodów skazany na 5 lat zesłania. W Kireńsku na Sybirze oskarżono go o stawianie zbrojnego oporu władzy więziennej i dołożono pół roku kary. Z uwagi na zły stan zdrowia przeniesiony został na południe, do Tunki, w odległości 1000 km od Kireńska. Tam poznał wielu powstańców i rewolucjonistów, co przyspieszyło proces osiągania jego dojrzałości politycznej. Powrócił z Sybiru z mocnym postanowieniem walki w oparciu o ruch socjalis-tyczny.

Latem 1896 r. 26-letni Józef jako członek wileńskiej grupy socjalistów polskich wziął udział w I Zjeździe PPS w Wilnie, a rok później na II Zjeździe w Warszawie wybrany został członkiem Centralnego Komitetu Robotniczej PPS. Po wejściu do władz naczelnych zaczyna kierować

 

działalnością partii. Redagując ,,ROBOTNIKA" głosił postulaty walki o równość społeczną i o niepodległość. Od 1905 do 1907 r. stal na czele Organizacji Bojowej PPS-u. W roku 1906 został przywódcą, Frakcji Rewolucyjnej, a od roku 1908 poświęcił się działalności wojskowej.

W tym samym czasie we Lwowie rozpoczął działalność Związek Walki Czynnej, zorganizowany przez Kazimierza Sosnkowskiego, jednego z jego najbliższych współpracowników. Związek Walki Czynnej był organizacja, wojskową, bezpartyjną i niezależną. Celem jej było przygotowanie kadr oficerskich dla przyszłego zbrojnego powstania przeciw Rosji. Związek Walki Czynnej objął całą Galicję i przeniknęli do Królestwa. Komendantem Głównym Związku Walki Czynnej wybrany został Józef Piłsudski. W sierpniu 1909 r. II Zjazd PPS - Frakcji Rewolucyjnej powraca do dawnej nazwy Polskiej Partii Socjalistycznej i powołuje Piłsudskiego do trzyosobowego Central­nego Komitetu Robotniczego. Zjazd wybrał także Radę Partyjną która funkcjonowała do wybuchu I Wojny Światowej.

Mnożą się teraz organizacje wojskowe. We Lwowie w 1910 r. powstaje Związek Strzelecki, w Krakowie zaś Strzelec. W tym samym roku po­wstaje Armia Polska, przekształcona z czasem w Polskie Drużyny Strzeleckie. W sierpniu 1912 r. w Zakopanem założono Polski Skarb Wojskowy zbierający fundusze na cele rewolucji narodowej. Zawiązuje się także Komisja Tymczasowa Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościo-wych. Po wybuchu I Wojny Światowej Piłsudski utworzył w Królestwie Polskim, Organizację Woj-skową mającą doprowadzić do powstania przeciw Rosji.

Moment ten nadszedł 6 sierpnia 1914 roku, gdy z krakowskich Oleandrów wyruszyła ku granicy zaboru rosyjskiego garstka żołnierzy w szarych mundurach, którym Piłsudski odczytał rozkaz dzienny gdzie m.in. powiedział:

...,,Patrzę na Was, jako na kadry, z których rozwinąć się ma przyszła armia polska i pozdrawiam Was jako Pierwszą. Kadrową Kompanię..."

Z trzech Brygad legionowych, dwie - I i III uznawały jego autorytet; II była pod wpływem narodowych demokratów. Piłsudski dowodził I Brygadą. Po potyczkach pod Kielcami Brygada walczyła nad Nidą i wzięła udział w letniej ofensywie państw centralnych na Wołyniu. Brygady Legionowe zyskały uznanie sztabów niemieckich i dla nadania im rangi zmieniono nazwę na Polski Corpus Posiłkowy. Piłsudski miał nadzieje odzyskania niepodległości z poparciem Austro-Węgier, później Niemiec. Po konflikcie z komendą Legionów, m.in. z Władysławem Sikorskim i Wacławem Zagórskim, opuścił legiony i został członkiem tymczasowej Rady Stanu i szefem jej Departamentu Wojskowego. W 1917 r. zerwał z Tymczasową Radą i skierował działalność Polskiej Organizacji Wojskowej przeciw Niemcom. Nie zgodził się na złożenie przysięgi na wierność krajom sprzymierzonym (II Brygada taką przysięgę złożyła) i został osadzony, 22 lipca 1917 r. w twierdzy w Magdeburgu.

Po powrocie do kraju w listopadzie 1918 zostaje Tymczasowym Naczelnikiem Państwa, a w marcu 1920 mianowany został Marszalkiem. Stara się doprowadzić wojsko polskie do stanu gotowości bojowej i mimo opuszczenia kraju przez wojska zaborców, obawia się niebezpieczeństwa za strony wschodniego sąsiada. W swojej wizji myślał o federacji państw na Wschodzie dotąd okupowanych przez Rosje. W lutym 1919 r. ruszyła polska ofensywa na Łotwę, Litwę, Białoruś i Wołyń. Na Ukrainie, której cześć zachodnia była rękach polskich, a cześć naddnieprzańska pod władzą Ukraińskiej republiki Rad, sytuacja była trudniejsza. Wyprawa na Kijów rozpoczęła wojnę z bolszewikami. W dniu 21 kwietnia 1920 Piłsudski podpisał umowę z atamanem Semenem Petlurą, na mocy której Ukraina po raz pierwszy stała się państwem niepodległym. Nie na długo.

Już 25 kwietnia 1920 rozpoczęła się polska ofensywa na Ukrainie przeciw bolszewikom. Wojska polskie zajmują Kijów 7 maja 1920 r.

 

Piłsudski powraca do Warszawy 18 maja, witany jako bohater narodowy. Tymczasem na froncie południowym sytuacja zmienia się na niekorzyść Polski. Potężna armia Budionnego przybywa w końcu maja i uderza na 13-tą dywizje armii gen. Hallera. Po odparciu pierwszych ataków, na początku czerwca front zostaje przerwany. W międzyczasie w Warszawie upada rząd Skulskiego. W Sejmie zaczynają się walki partyjne o teki ministerialne. Młode, niepodlegle państwo polskie, zagrożone ofensywą nieprzyjaciela, przez dwa tygodnie, z winy Sejmu, jest bez rządu. Wreszcie 23 czerwca powstaje rząd Władysława Grabskiego. Czwartego lipca armia bolszewicka Tuchaczewskiego uderza na północno-wschodnim froncie. W odezwie do swych wojsk Tuchaczewski powiedział:

,,Poprzez trupa Polski wiedzie nas droga do powszechnego pożaru światowego. Naprzód na Mińsk, Wilno, Warszawy!"

Odwrót polskich dywizji na północy oddaje bez oporu ważniejsze punkty strategiczne. Równocześnie premier Grabski zgadza się i podpisuje 10 lipca 1920 r. fatalny dla Polski układ rozejmu z bolszewikami, na tzw. ,,Linii Curzona". Układ ten przesądził o wschodnich granicach Polski w 25 lat później. Nowy rząd Jedności Narodowej premiera Wincentego Witosa powstał 24 lipca.

Do Warszawy przybywa misja wojskowa państw zachodnich, w skład której wchodzi gen. Weygand proponujący pomoc jako doradca wojskowy Naczelnego Wodza lub Szefa Sztabu Generalnego. Pośród uczestników francuskiej Misji Wojskowej znajduje się także młody, wysoki kapitan Charles de Gaulle.'

Piłsudski zamiast rad wolał pomoc w broni i sprzęcie. Wojska polskie zostały zepchnięte aż pod Warszawę, gdzie stoczono decydującą bitwę z potężną armią komunistycznej Rosji. Od 13 sierpnia Warszawa była w bezpośrednim zasięgu bolszewików. Pomimo ich ataków, 13 i 14 sierpnia,

Warszawa nie dostała się w ich ręce. W dwa dni później, 16 sierpnia, wojsko polskie pod dowództwem Marszałka Piłsudskiego uderza znad Wieprza na tyły skoncentrowanych armii bolszewickich. Armia bolszewicka poniosła klęskę. Powstrzymanie nawały bolszewickiej przez wojsko niedoćwiczone i często kiepsko uzbrojone zakrawało na cud. I tak też ta bitwa przeszła do historii pod nazwą, jako ,,CUD NAD WISŁĄ".

W bitwie bolszewicy stracili 25 tys. zabitych, 66 tys. dostało się do niewoli. Szef Alianckiej Misji Wojskowej - Lord d'Abernon w swej pracy ,,Osiemnaście decydujących bitew świata" tak pisał o Bitwie Warszawskiej:

...,,Zwycięstwo osiągnięte zostało przede wszystkim dzięki strategicznemu geniuszowi jednego człowieka i dzięki przeprowadzeniu przez niego akcji tak niebezpiecznej, ze wymagało nie tylko talentu, ale i bohaterstwa..."

Jozef Piłsudski został bohaterem i obrońcą kraju przed zalewem komunistycznym. Traktat Ryski podpisany 16 października 1921 skończył wojnę z Rosą Sowiecką. Tymczasem w odrodzonej Rzeczypospolitej roiło się od różnych partii politycznych i nieporozumień w Sejmie. Po tragicznej śmierci pierwszego Prezydenta Polski, Gabriela Narutowicza, zamordowanego przez narodowca Eligiusza Niewiadomskiego, powołano nowy rząd z gen. Władysławem Sikorskim jako premierem, gen. Sosnkowskim - Ministrem Spraw Wojskowych i szefem Sztabu Generalnego Marsz. Józefem Piłsudskim.

W Warszawie wprowadzono stan wyjątkowy. 20 grudnia 1922 r. Zgromadzenie Narodowe wybrało Prezydentem Stanisława Wojciechowskiego. Piłsudski zrezygnował 30 maja 1923 ze stanowiska w Radzie Wojennej. Zamieszkał w Sulejówku pod Warszawą, gdzie oddał się pracy pisarskiej. Z pracy tej czerpał jedyny dochód, gdyż uposażenie z tytułu pełnienia urzędu Naczelnika państwa przekazywał na cele społeczne.

Piłsudski bacznie obserwuje wydarzenia w kraju, nie zrywa kontaktu ze swoimi towarzyszami broni. Widzi, jak życie polityczne i ekonomiczne kraju ciągle się pogarsza: inflacja, nadużycia, kłótnie w Sejmie, zadłużenie kraju. Na początku maja 1926 r. rozpoczęły się manifestacje antyrządowe grup oficerów i Strzelców. W Rembertowie czekały na Komendanta wierne mu oddziały wojskowe, na czele których ruszył do Warszawy

 

12 maja 1926 r. Rozmowy z Prezydentem Wojciechowskim, z którym ostatnie spotkanie odbyło się na moście Poniatowskiego, nie doprowadziły do rozwiązania kryzysu. Na czele wojsk wiernych Marszalkowi stal gen. Orlicz-Dreszer, wojskami rządowymi dowodził gen. Rozwadowski. Jeszcze kilka razy próbował Piłsudski porozumieć się z Prezydentem Wojciechowskim odnośnie zawieszenia broni. Postawa Prezydenta była nieugięta. Bratobójcze walki zakończyły się 14 maja rezygnacją Prezydenta. Przewrót majowy pociągnął za sobą. ofiary w ludziach. Ten zamach stanu podzielił lojalności wielu Polaków i sam Piłsudski przeżył go bardzo boleśnie.

W dniu 31 maja 1926 na posiedzeniu Zgromadzenia Narodowego większością głosów wybrano Marsz. Józefa Piłsudskiego Prezydentem Rzeczypospolitej. Nie przyjął tej funkcji. W następnym glosowaniu Prezydentem został prof. Ignacy Mościcki. W pierwszym, po przewrocie majowym, rządzie premiera Kazimierza Bartla, Piłsudski obejmuje stanowisko Ministra Spraw Wojskowych, które piastował w kolejnych rządach aż do śmierci.

Prezydent Mościcki dekretem z 6 sierpnia 1926 mianował Piłsudskiego Generalnym Inspektorem Sil Zbrojnych. W dwa lata później, w 1928 r. Marszalek zainicjował utworzenie Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR). Po upadku rządu Bartla Prezydent Mościcki w dniu 28 sierp­nia 1930 r. powołał Marszalka na urząd premiera. Następnego dnia, 29 sierpnia, Prezydent Rzeczy­pospolitej na wniosek Rady Ministrów rozwiązał Sejm i Senat. W wyborach partia BBWR wygrywa duzą iloscią głosów. Pod hasłem ,,sanacji życia politycznego", uzdrowienia moralności, rządy piłsudczyków przeszły do historii jako rządy sanacji.

W dniu 12 maja 1935 roku umiera Marszalek Józef Piłsudski. Ciało złożono na Wawelu w krypcie Św. Leonarda, serce, zgodnie z jego ostatnią wola. spoczęło obok trumny Matki na wileńskim cmentarzu Rossa.

W krypcie pod Kaplicą Srebrnych Dzwonów katedry wawelskiej przy trumnie Marszalka zawsze lezą świeże kwiaty. Jozef Klemens Piłsudski był wielkim Polakiem i Patriotą; być może popełniał błędy, ale w najtrudniejszych dla Polski chwilach walk i narodzin Drugiej Rzeczypo­spolitej - dał przykład największego patriotyzmu.

 

- Życiorys Marszałka opracowany przez Maksymiliana Kubackiego w 1995r. z okazji 65-lecia Związku.